Otyłość u dzieci – profilaktyka i konsekwencje
Zgodnie z wynikami badania (PITNUTS 2016 r.), w Polsce ok. 10% dzieci w wieku 1-3 lat ma nadwagę/otyłość, a dodatkowe 18,4% jest zagrożone nadmierną masą ciała. Problem nadwagi i otyłości dotyczy też niemal co trzeciego 8-latka (badanie COSI, 2016).
Według danych Instytutu Żywności i Żywienia, problem nadmiernej masy ciała dotyczył co piątego ucznia, częściej występował u chłopców niż u dziewcząt.
Najnowsze (2018 r.) wstępne wyniki badania zachowań zdrowotnych młodzieży w wieku 11-15 lat (międzynarodowe badanie HBSC, w którym od wielu lat uczestniczy również Polska) wskazują, że nadmierna masa ciała występuje u 29,7% chłopców i 14,3% dziewcząt (wg kryteriów WHO, 2007). W latach 2014-2018 odsetek młodzieży z nadmierną masą ciała wzrósł z 19,9% do 21,7% .
Powstawanie otyłości u dziecka zazwyczaj jest procesem długotrwałym i powstaje na skutek dostarczania nadmiaru energii w pożywieniu w stosunku zapotrzebowania organizmu. Do najczęstszych przyczyn otyłości u dzieci należą:
-
nieprawidłowe żywienie – dieta wysokokaloryczna, bogata w węglowodany proste, tłuszcze, cukier, produkty typu fast food, kolorowe napoje zawierające dużą ilość cukrów, nadmiar spożywanego pokarmu, nieprawidłowy rozkład posiłków w ciągu dnia (małe śniadanie lub jego brak, obfita kolacja) zbyt mała ilość warzyw, produktów pełnoziarnistych w diecie;
-
zbyt mała aktywność fizyczna, siedzący tryb życia;
-
predyspozycje genetyczne;
-
zespoły genetyczne przebiegające z otyłością;
-
zbyt mała lub duża masa urodzeniowa dziecka oraz cukrzyca matki w ciąży;
-
leki powodujące otyłość.
Nadwaga i otyłość u dzieci sprzyjają rozwojowi licznych chorób takich jak:
-
zespół metaboliczny – nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia oraz nieprawidłowe stężenie glukozy;
-
astma oskrzelowa;
-
niealkoholowe stłuszczenie wątroby;
-
bezdechy senne – występują kilkukrotnie częściej u dzieci otyłych. Mogą prowadzić do senności w ciągu dnia, problemów z koncentracją, bólów głowy oraz nadciśnienia płucnego;
-
zaburzenia płodności, zespół policystycznych jajników;
-
nieprawidłowości kostno-mięśniowe spowodowane nadmiernym obciążeniem- u otyłych dzieci częściej występuje choroba Blauta, Perthesa, koślawość kolan, bóle kręgosłupa;
-
zaburzenia psychologiczne – depresja, wysoki poziom lęku, agresja, najczęściej spowodowane brakiem akceptacji swojego ciała przez dziecko lub odrzuceniem przez rówieśników;
-
choroby nerek;
-
zwiększone ryzyko nowotworów w wieku dorosłym;
-
kamica pęcherzyka żółciowego;
-
powikłania sercowo-naczyniowe – zawał serca, udar mózgu w wieku dorosłym.
Leczenie dietetyczne otyłości u dzieci - niezbędne ograniczenie liczby spożywanych kalorii poprzez zmniejszenie ilości spożywanych węglowodanów i cukrów prostych oraz tłuszczu; zrezygnowanie z produktów typu fast food, zwiększenie ilości świeżych warzyw w diecie, zastąpienie wodą napojów kolorowych; wprowadzenie prawidłowego śniadania i ograniczenie ilości jedzenia na kolację. Polecana jest współpraca z dietetykiem, który wprowadzi dobrze zbilansowaną dietę u dziecka.
Regularna aktywność fizyczna - zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych poprzez obniżenie ciśnienia tętniczego, poprawę insulinowrażliwości oraz obniżenie triglicerydów i cholesterolu LDL. Sport przyspiesza przemianę materii oraz polepsza wydolność fizyczną.
Leczenie chirurgiczne otyłości u dzieci - stosowane bardzo rzadko.
Podstawą profilaktyki otyłości u dziecka jest odpowiednia dla wieku dieta, bogata w warzywa, prawidłowe nawodnienie organizmu (najlepiej wodą) oraz właściwa, regularna aktywność fizyczna. W przypadku niemowląt istotne jest karmienie piersią przez co najmniej 6 miesięcy życia.
Ważne jest wprowadzanie prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci od początku rozszerzania diety. Produkty podawane dziecku powinny być pełnowartościowe, należy unikać potraw wysokokalorycznych, słodzonych i wysoko przetworzonych. Zaleca się spożywanie owoców i warzyw przez dziecko 5 razy dziennie.
W profilaktyce otyłości ważny jest właściwy dla wieku dziecka wysiłek fizyczny oraz ograniczanie czasu spędzanego biernie np. przed telewizorem, komputerem czy smarfonem. Zaleca się minimum 1 godzinę aktywnej zabawy dziennie.
